DE SCHETS AAN HET BEGIN VAN HET WERK

De structuur van een paper onder de knie krijgen

Nu zit je voor een stapel belangrijke literatuur en je hebt geen idee hoe je die moet verwerken. De volgende stap is ook al genomen, de literatuur van hoge kwaliteit is nu beschikbaar en alle gidsen, links naar websites enz. zijn al uitgezocht, of op zijn minst op een of andere manier gemarkeerd zodat ze niet in het paper verschijnen. Dan staat de schrijver van een wetenschappelijk werkstuk, of het nu een bachelorscriptie of een masterscriptie of iets dergelijks is, voor de vraag hoe hij als eerste stap een hoofdstuk moet opbouwen uit de overvloed aan informatie. De regel voor wetenschappelijk werk is: het ene hoofdstuk na het andere, stap voor stap.

Een mogelijkheid, als je nog niet geoefend hebt in het opbouwen en schrijven van hoofdstukken voor wetenschappelijke papers, is om de volgende stappen te doorlopen:

Laten we communicatie als voorbeeld nemen. Dit is een groot vakgebied en er is zelfs een aparte opleiding voor, de studie communicatiewetenschappen. Het is dus een bijzondere uitdaging om uit de overvloed aan informatie hier een hoofdstuk te schrijven voor een wetenschappelijk artikel, dat maar een bepaald aantal pagina's mag tellen. In wanhoop vraag je je af hoe dit mogelijk moet zijn als anderen al hele boeken over communicatie hebben geschreven en deze boeken nog lang niet compleet zijn qua informatie. Nogmaals, lezen komt voor schrijven. Veel van wat men leest zal later niet gebruikt worden in het werk.

Maar laten we bij ons concrete voorbeeld van communicatie blijven. Ons voorbeeld gaat over een inleiding in communicatie van 10 pagina's, die nodig is om later de onderzoeksvraag te beantwoorden. We zullen echter alleen een algemeen overzicht geven van de belangrijkste gebieden van communicatie, omdat communicatie niet de focus is van het geplande werk.

In een eerste stap kijk ik welke andere werken die vrij beschikbaar zijn op het internet een hoofdstuk over communicatie bevatten. Hier laat ik alle werken buiten beschouwing die zich specialiseren in een bepaalde vorm van communicatie, zoals interculturele communicatie, non-verbale communicatie, communicatie in teams, enz. Het is hierbij heel belangrijk dat het NIET gaat om het kopiëren uit andere papers, maar puur om het gevoel te krijgen welke aspecten van communicatie echt fundamenteel zijn voor dit onderwerp in de zin van een inleiding. Om dit te doen, haal ik idealiter vier of vijf reeds voltooide papers van het internet en vergelijk de hoofdlijnen. Voor het onderwerp communicatie worden in ieder geval het model van Watzlawick en het model van Schulz von Thun (beter bekend als het 4-Oren-Model) gebruikt. De volgende stap is dus "communicatie, inleiding" intypen op Google. Natuurlijk krijg ik hier een aantal homepages die ik niet kan gebruiken voor mijn paper vanwege de richtlijnen voor literatuur in wetenschappelijke papers. Maar ik kan al wel beoordelen of mijn twee bovengenoemde modellen echt zo belangrijk en fundamenteel zijn voor het onderwerp communicatie en, gewoon voor mezelf, me een beetje inlezen over de twee modellen. Omdat ik maar tien pagina's nodig heb voor dit voorbeeld en de meeste modellen illustraties nodig hebben om echt begrepen te worden door de lezer, zal ik me voor mijn hoofdstuk beperken tot deze twee modellen.

Het is heel belangrijk dat de schrijver van het werk zich realiseert dat zijn werk niet statisch is. Hoofdstukken kunnen op elk moment worden toegevoegd of verwijderd, subhoofdstukken kunnen worden ingevoegd of gemaakt in de loop van het werk, of ze kunnen opnieuw worden samengevoegd tot een overkoepelend hoofdstuk. Vooral als je nog niet veel ervaring hebt met het schrijven van een wetenschappelijk artikel, zal het vaak gebeuren dat je iets verandert, iets schrapt of iets nieuws toevoegt, waardoor het ook nodig wordt om aanpassingen te maken aan delen van hetzelfde hoofdstuk die al geschreven zijn, zodat het leesverloop weer klopt.

Nu ik twee belangrijke modellen heb gekozen, ga ik op zoek naar de modellen in de relevante literatuur. Handleidingen zijn hier bijzonder nuttig, omdat ze in het werk kunnen worden gebruikt, maar ze geven ook meestal een zeer goed overzicht van de respectieve modellen en benaderingen, en ze geven meestal ook verdere literatuur die nuttig kan zijn voor het eigen werk. Op dit punt is opnieuw lezen nodig, omdat leerboeken uit verschillende vakgebieden ook verschillende accenten leggen op het ene of het andere onderwerp.

De volgende stap kan een eenvoudige samenvatting zijn van de twee geselecteerde theorieën uit het handboek die ik persoonlijk het beste vind op het gebied van communicatie. Op deze manier heb ik een mooi overzicht, maar ik ben nog lang niet klaar met mijn hoofdstuk over communicatie. Voor mijn eigen motivatie heb ik nu echter al verschillende pagina's over de modellen geschreven en sta ik niet meer vertwijfeld voor lege pagina's. Daarna is het belangrijk om verschillende artikelen of andere literatuur te lezen over de modellen die ik heb gekozen. Hier zul je merken dat deze artikelen elkaar in heel veel gevallen overlappen qua informatie. Als ik deze artikelen of zelfs boeken simpelweg zou opnemen in mijn reeds geschreven deel, zou ik mezelf de hele tijd herhalen. Ik zou dus veel overbodige informatie hebben, wat niet nuttig is en ook de kwaliteit van het werk erg aantast. Dus, als ik vergelijkbare maar zeer interessante informatie vind over een enkel aspect van mijn model dat al beschreven is in de samenvatting in een andere literatuurbron, haal ik het al geschreven deel (d.w.z. alleen deze paar zinnen, of zelfs een enkele alinea) uit mijn al bestaande samenvatting en vervang ik het door de informatie uit deze nieuwe literatuurbron. Je kunt deze stap herhalen totdat je het gewenste aantal verschillende literatuurbronnen voor het hoofdstuk hebt.

Een veelgemaakte fout hierbij is dat je niet altijd meteen aangeeft uit welke literatuurbron de betreffende zin of alinea komt. Het is daarom belangrijk om ervoor te zorgen dat je de literatuur altijd aangeeft, hetzij in een voetnoot, hetzij tussen haakjes in de tekst, omdat je het anders op een gegeven moment zelf uit het oog verliest. Let op: als ik de tweede alinea uit mijn samenvatting haal en vervang door een nieuwe alinea uit een andere literatuurbron, dan moet ik aan het eind van de eerste alinea een nieuwe verwijzing toevoegen, namelijk die uit mijn samenvatting. De zojuist beschreven procedure is vooral geschikt voor mensen die voor het eerst een wetenschappelijk artikel moeten schrijven. Je zult merken dat je na verloop van tijd deze, weliswaar wat omslachtige, weg niet meer hoeft te volgen. Maar de eerste keer dat je het doet, zal het je helpen om over het feit heen te komen dat je, ondanks je grote hoeveelheid literatuurbronnen, dagenlang over lege pagina's zult zitten.

Ik hoop dat ik je op weg heb kunnen helpen.